Wat is Autisme?       

Het gedrag van kinderen of jongeren met (een vorm van) autisme - anders gezegd: gedrag dat binnen het 'autismespectrum' valt - kenmerkt zich vaak door:

•     Stoornissen in het contact
       Kinderen zijn eenkennig, gesloten en afwachtend of eisen juist veel aandacht. Ze kunnen zich moeilijk
       voorstellen hoe andere mensen denken en voelen.
•     Stoornissen in de communicatie
       Sommige kinderen zeggen helemaal niets en reageren ook niet. Andere kinderen herhalen vaak wat zij
       zelf of wat anderen zeggen. Soms is hun taalgebruik goed, maar komt hun gezichtsuitdrukking of
       lichaamstaal niet overeen met wat ze zeggen. Ook nemen ze vaak erg letterlijk wat anderen zeggen.
•     Beperkte interesses en activiteiten
       Kinderen met autisme kunnen zich helemaal richten op één onderwerp. Ook herhalen ze vaak hetzelfde
       gedrag. Vaak zien we kieskeurigheid op het gebied van eten of kleding, en, ondanks eigen gevoeligheid
       hiervoor, regelmatig ook sociale uitsluiting.
•     Een sterke weerstand tegen verandering
       Door veranderingen in de omgeving (hoe klein ook) kan een kind met autisme in paniek raken. Dit kan zo
       sterk zijn dat het kind zich agressief gaat verzetten.

De problemen in gezinnen met kinderen met een 'autismespectrumstoornis' kunnen groot zijn. Ouders hebben moeite om contact te maken met het kind. Dit kan ouders een gevoel van onmacht geven. Het kind kan zich onbegrepen voelen, wat kan leiden tot gedragsproblemen, zoals agressie of zich terugtrekken.

Bekijkt u eens - wellicht samen met uw kind - het korte, informatieve en illustratieve YouTube-filmpje van collega mevrouw Marije Kuin, GZ-psycholoog, getiteld  Autisme in de hersenen: psycho-educatie: https://www.youtube.com/watch?v=-bW9EcY-8lA. In deze video worden voorbeelden gegeven van de informatieverwerking in het brein van kinderen/jongeren/volwassenen met autismespectrumkenmerken. Ondanks de inmiddels verouderde termen en de gewijzigde indeling van 'groepen' naar 'glijdende schaal' biedt het volgende NVA-filmpje 'Wat is autisme' een helder beeld van de onderscheiden aspecten: https://www.youtube.com/watch?v=3aStVzuksGg. 
 

Van vijf typen naar een glijdende schaal

Klinisch psychologen en psychiaters gebruiken voor 'autisme' veelal de naam AutismeSpectrumStoornis (ASS), die evenals onder meer de Aandachtsdeficiëntie-/hyperactiviteitsstoornis (ADHD, tot voor enkele jaren geleden: Aandachtstekortstoornis met hyperactiviteit) tot de 'neurobiologische ontwikkelingsstoornissen' wordt gerekend. Daarmee is internationaal het onderscheid in typen losgelaten en vervangen door de 'mate van ernst' - eerder onderscheidde men met name:
•     Autistische stoornis
       Dit wordt als de meest ernstige variant gezien. De kenmerken zoals hierboven genoemd, komen bij deze
       stoornis het meest duidelijk naar voren. 
•     Stoornis van Asperger
       Het grote verschil met de Autistische Stoornis is dat kinderen hun taal sterk ontwikkeld hebben en er
       minder of geen sprake is van leerproblemen.
•     PDD-NOS (Pervasieve ontwikkelingsstoornis Niet Anderszins Omschreven, met inbegrip van Atypisch autisme)
       Dit type kenmerkt zich door ernstige problemen in het contact met anderen, maar dit is minder duidelijk
       dan bij bovenstaande twee categorieën. Vaak zien we tekorten in oorzaak-gevolg-denken en inlevings-
       vermogen. Ook het voorstellings- of verbeeldingsvermogen laat vaak te wensen over, waardoor concrete
       plannen voor verandering vaak uitblijven.
en de vaak minder bekende:
•     Stoornis van Rett
       Na een aanvankelijk 'duidelijk normale prenatale en perinatale ontwikkeling', een 'duidelijk normale
       psychomotore ontwikkeling gedurende de eerste vijf maanden na de geboorte' en een normale schedel-
       omvang bij de geboorte, zien we:         
       een 'afname van de schedelgroei tussen de leeftijd van 5 maanden en 48 maanden', een 'verlies van eerder
       verworven doelgerichte handvaardigheden tussen de leeftijd van 5 maanden en 30 maanden met de hierop
       volgende ontwikkeling van stereotiepe handbewegingen (bijv. handen wringen of  'handenwassen')', verlies
       van sociale betrokkenheid, optreden van een slechte coördinatie van het lopen of de bewegingen van de romp,
       én 'ernstige beperkingen in de ontwikkeling van de expressieve en receptieve taal met ernstige psychomoto-
       rische achterstand'.
•     Desintegratiestoornis van de kinderleeftijd
       Na een 'duidelijk normale ontwikkeling gedurende ten minste de eerste 2 jaar na de geboorte' treedt voor het
       10e jaar een 'aanzienlijk verlies van verworven vaardigheden' op, op 'tenmninste twee van de vijf volgende
       terreinen': expressieve en receptieve taal, sociale vaardigheden en aanpassingsgedrag, zindelijkheid voor
       urine en ontlasting, spel, motorische vaardigheden. Daarnaast, afwijkingen op tenminste twee van de drie
       volgende terreinen: sociale interactie, communicatie en gedrag(spatronen). E.e.a. niet eerder toe te schrijven
       aan 'een andere specifieke pervasieve ontwikkelingsstoornis of schizofrenie'.

Kinderen of jongeren met een autismespectrumstoornis hebben vaak, zo niet meestal, een tweede psychiatrische stoornis of probleem. Veel voorkomende problemen zijn: (sociale, situatieve en/of gegeneraliseerde) angst, controledwang, stemmingswisselingen, depressie of (in- en/of door)slaapproblemen. Maar ook aandachtsdefi-ciëntie komt vaak voor, enerzijds mogelijk ten gevolge van het zich onvoldoende kunnen afsluiten voor prikkels ('overprikkeling'/ 'overgevoelig'), anderzijds mogelijk door bovengemiddeld moeite hebben met het kunnen bepalen welke (prikkel)informatie van belang is en welke niet of minder (door de bomen het bos niet meer kunnen zien).
Het niveau van verbale en non-verbale communicatie laat vaak te wensen over, waardoor het contact met leeftijdgenoten moeilijker verloopt. Door de veelal bovengemiddelde moeite met het interpreteren van sociale situaties beleeft het kind of de jongere zich vaker als 'anders' en als 'onbegrepen'. Het bewustzijn dat het "zelfgekozen" relatieve isolement - "laat mij maar (met rust)" - door anderen als afwijzing kan worden ervaren en bijgevolg onbegrip en irritatie kan oproepen, ontbreekt. Het oorzaak-gevolg-denken of het denken in verbindingen schiet tekort en behoeft hulp van buiten.

De combinatie van problemen of moeilijkheden op het gebied van de informatie- of prikkelverwerking, het niet of moeilijk kunnen plaatsen van een gebeurtenis in een breder perspectief ('contextblindheid') of het onderkennen van een samenhang ertussen ('centrale coherentie'), én moeite met verbeelding of zich iets kunnen voorstellen c.q. het in- of meeleven (empathie/ 'theory of mind', vaak ook: toekomstplannen maken) vormen de pijlers van een autismespectrumstoornis (ASS).
Metaforisch gezien, lijken we te kunnen spreken van 'sociaal-emotioneel kleurenblind' of de vergelijking te kunnen maken met 'rijden in de mist, waarbij het zicht matig tot slecht is'. Wanneer de verstandelijke vermogens daarnaast gemiddeld of vaak erboven zijn ontwikkeld, dan is het niet moeilijk te bevatten dat dit voor velen gevoelens van onzekerheid (over zichzelf en de omgeving) met zich meebrengt, hetgeen zich regelmatig uit in (minder of meer) wantrouwend denken.
 

Waar komt het vandaan?

Autisme wordt gezien als een aangeboren verstoring/ stoornis (c.q. ontwikkelingsachterstand of -voorsprong) die op latere leeftijd niet vanzelf overgaat. Het kind/ de jongere en zijn omgeving kunnen vaak wel beter met de verschijnselen ervan leren omgaan, waardoor achterstanden deels kunnen worden ingelopen of moeilijkheden beter geaccepteerd en gehanteerd. Van het versterken van de sterke(re) kanten blijken ook de zwakke(re) te kunnen profiteren.
 

Hoe vaak komt het voor?

Ongeveer 1-6 van de 1000 kinderen heeft een autismespectrumstoornis. Bij jongens komt autisme vier keer zoveel voor als bij meisjes.
 

Wat doet PEP-Wiersma?

PEP-Wiersma heeft voor kinderen en jongeren met een lichte autismespectrumstoornis een zorgprogamma op maat ontwikkeld.
 

Meer informatie

Twee interessante websites:
•     NVA
       De NVA is de Nederlandse Vereniging voor Autisme.
•     Balans
       Balans is een belangenvereniging voor ouders van kinderen met leer-, ontwikkelings- en
       gedragsstoornissen, waaronder ADHD, dyslexie en ASS.
 

Heeft u vragen? contactformulier